Buchveröffentlichungen
Monika Szczepaniak, Elfriede Jelinek, Baden-Baden (Tectum Verlag) 2022, ISBN10 3828847013
Elfriede Jelinek gehört zu den bedeutendsten deutschsprachigen Autorinnen der Gegenwart. In ihren Werken analysiert sie die aktuellen politischen, sozialen, kulturellen und medialen Diskurse auf eine Art und Weise, die Engagement mit hohem ästhetischem Anspruch und sprachlich-formaler Erneuerung verbindet. Für ihre originellen Sprachspiele wurde sie 2004 mit dem Literaturnobelpreis ausgezeichnet. Der Band bietet einen konzentrierten Überblick über Leben und Werk Elfriede Jelineks. Thematisiert werden unter anderem die zentralen Werkaspekte und großen Themenkomplexe, die Jelinek immer wieder bearbeitet: Politik und Gesellschaft, Geschichte und Erinnerung, Feminismus und Kritik des Patriarchats, Sprache und Denken sowie Theaterästhetik.
Magdalena Anna Długosz, Stanisław Jakóbczyk, Stan Appenzeller – legendarna rzeczywistość i artystyczna wyobraźnia, Gniezno 2017, Instytut Kultury Europejskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: Acta Humanistica Gnesnensia XV, s. 162, ISBN 978-83-65287-41-0
Książka (…) została poświęcona postaci wciąż jeszcze tajemniczej, Stanowi Appenzellerowi, polsko-szwajcarskiemu – ale czy to takie pewne? – malarzowi, agentowi polskiego wywiadu wojskowego, ochotnikowi francuskiego ruchu oporu i… długo można by jeszcze wymieniać. Postać ta zdążyła obrosnąć biograficzną legendą, barwną i wspieraną przez luki i niejasności w dostępnych źródłach oraz niewystarczającym stanem badań. Appenzeller nie domaga się jednak uwagi tylko dla tych anegdotycznych względów. Zainteresowanie jego twórczością ma bowiem poważniejsze przyczyny, należy bowiem do tego nurtu poszukiwań, który ma szansę określić istotne zadania współczesnej wiedzy o sztuce. /z recenzji prof. K. Moraczewskiego/.
Krzysztof Okoński, Auf der Suche nach der verlorenen Freiheit
Dresden 2017, Neisse Verlag, 448 s.
ISBN 978-3-86276-250-7
Die international renommierte polnische Exilzeitschrift „Kultura” wurde 1947 in Rom gegründet und erschien später, bis zuletzt im Jahr 2000, in Paris. 637 Ausgaben, die sich mit allen dominierenden Problemen Polens, Deutschlands und Europas auseinandersetzten, von literarischen, politischen und historischen Aspekten angefangen bis hin zur oppositionellen Bedeutung der polnischen Rockmusik in den achtziger Jahren, bilden ein relevantes Kapitel nicht nur in der Geschichte der Publizistik. Ein reges Interesse an den durch Zensur und andere Maßnahmen beschränkten Kontakten beweisen den Willen, nach der verlorenen Freiheit in allen Bereichen des öffentlichen Lebens zu suchen. Dieses Ziel, das im Thema dieser Dissertation und früher im Titel eines Artikels von Konstanty A. Jeleński über die deutsche Literatur der fünfziger Jahre angedeutet wurde, brachte nach dem Zweiten Weltkrieg eine neue Qualität in den Dialog zwischen den Deutschen und Polen.
Monika Szczepaniak, Agnieszka Jezierska, Pia Janke (red.), Jelineks Räume
Wien 2017, Praesens Verlag, 200 s.
ISBN 978-3-7069-0953-2
Performative Raumkonzepte, Topographien, reale und imaginierte Orte, topologische Verfahren sind in den Texten von Elfriede Jelinek von besonderer Relevanz. Die räumliche Organisation ihres literarischen Universums schafft nicht nur geographische Hintergründe und topographische Kulissen wie Berge, Wälder, Seen oder private und öffentliche Räume wie Stadt, Dorf, Provinz, Haus/Villa, Fabrik, Supermarket, Raststätte, Schloss, Keller, Toilette etc., sondern ist darüber hinaus Ausgangspunkt für kritische Auseinandersetzungen mit den kulturellen Raumkonstruktionen in ihrer nationalen, lokal-regionalen und globalen Dimension. Räumliche Denkfiguren, nach denen Jelinek stets greift, verdeutlichen und kommentieren nicht zuletzt den umfassenden Wandel des Raumverständnisses bzw. die unübersehbare Auflösung der traditionellen Raummodelle, die sich insbesondere in der ökonomischen Dimension der Globalisierung, in den Migrationsbewegungen sowie in den neuen Medien- und Kommunikationstechnologien manifestiert.
Monika Szczepaniak, Habitus żołnierski w literaturze i kulturze polskiej w kontekście Wielkiej Wojny
Kraków 2017, Universitas, 404 s.
ISBN 97883-242-3150-8
Podstawą prezentowanych w niniejszej monografii interpretacji jest przekonanie, że męskość nie jest oczywistym, zdeterminowanym biologicznie faktem, lecz historią, na którą składają się działania i interakcje, w której uczestniczą ciała i dyskursy, którą konstytuują medialne obrazy i teksty. Krytyczna analiza kulturowych procesów doing masculinity oraz obszernego korpusu tekstów kultury jako form reprezentacji, dekonstrukcji, transformacji, aktualizacji męskości militarnej w szerokim kontekście Wielkiej Wojny ujawnia trwałe piętno wyciśnięte na polskiej kulturze przez dyskurs militarno-kombatancki, ale także płynność i niestabilność konstrukcji żołnierskości, jej fantazmatyczne fundamenty, limity cielesności w obliczu mechanicznej destrukcji. Dla mężczyzn uwikłanych w żołnierskość jako kombinację czynników kultury, historii, ideologii i geografii, wojna oznacza nie tylko romantyczną przygodę heroiczną, lecz także katastrofalne doświadczenie posiadające nieodwracalne konsekwencje biograficzne.
Magdalena Anna Długosz, Monika Suchodolska (red.), Fotografia w czasie, czas w fotografii, Lublin 2016, Wydawnictwo UMCS, s. 252, ISBN 978-83-7784-915-6
Tom zbiera teksty młodych badaczek i badaczy podejmujące temat ścisłych relacji łączących fotografię z czasem. Związki te wynikają już z samej istoty procesu fotograficznego, w efekcie którego powstają tradycyjne, analogowe zdjęcia, a pogłębiają się jeszcze poprzez sposoby istnienia fotografii w świadomości jej twórców i odbiorców na przestrzeni mijających dni, miesięcy i lat. Fotografia jako dokument, manipulacja, narzędzie ekspresji, punkt wyjścia do pracy pamięci i wyobraźni – to tylko kilka ze sposobów, w jaki to medium funkcjonuje i rezonuje w kulturze i życiu codziennym w kontekście czasu.
Piotr Otto Scholz, Magdalena Anna Długosz (red.), Von Biała nach Wien. Josef Strzygowski und die Kunstwissenschaften, Wien 2015, European University Press, s. 708, ISBN 978-3-85052-343-4
Akten der zwei internationalen wissenschaftlichen Konferenzen, die zum 150. Geburtstag von Josef Strzygowski, dem bekannten und zugleich umstrittenen Kunsthistoriker, Begründer und Patron der Wiener Gesellschaft für Vergleichende Kunstforschung, gehalten worden sind. Die im Band untergebrachte Beiträge besprechen das Leben, breite Kontakte und vielfältige wissenschaftliche Interessen von Strzygowski, die von der Antike bis zum zeitgenössischen Kunstleben und von Wien über Nord- und Südeuropa bis hin zu Afrika und Fernosten reichten. Seine Ansichten, Theorien, das umfangreiche Werk und dessen Rezeption verlangen immer noch nach Interpretation und kritischer Ansatz.
Joanna Drynda, Monika Szczepaniak (red.), Temperaturen des Begehrens. Sinnliche Präsenz und kulturelle Repräsentationen
Studia Germanica Posnaniensia 36
Poznań 2015, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 178 s.
ISSN 0137-2467
Die Aufsätze des Bandes untersuchen Räume und Inszenierungsformen von Kälte und Wärme in den „Kulturlandschaften des Herzens“ (V. Demuth) und in breiteren gesellschaftlichen Dimensionen. Sie fokussieren literarische bzw. ikonographische Einbrüche von verschiedenen Temperaturen, die analytische, ironische oder kritische Subtexte generieren und sich als Gegendiskurse bezeichnen lassen. Sie berücksichtigen auch intellektuelle und ökonomische Faktoren, die neue Varianten von Gefühlskultur oder „Intimitätsökonomie“ hervorbringen; gendering-Aspekte von Emotionen und Temperaturen und ihren Einfluss auf die Intensitäten des Begehrens; und nicht zuletzt den Zusammenhang von Medienräumen und Medienformaten mit den Temperaturen des Begehrens sowie die Spiegelung dieser Problematik in der sekundären Medienwirklichkeit der Literatur und Kunst.
Elżbieta Nowikiewicz (red.), Literarische Topographien in Ostmitteleuropa bis 1945
Frankfurt am Main / Berlin / Bern / Bruxelles / New York / Oxford / Wien 2014, Peter Lang (Posener Beträge zur Germanistik; Bd. 35), 245 s.
ISBN 978-3-631-64367-9
Der Band versammelt Aufsätze, die sich unter verschiedenen Gesichtspunkten mit ostmitteleuropäischen literarischen Räumen, Orten und ihrer Topographie beschäftigen. Die AutorInnen diskutieren unterschiedliche Ansätze einer sichtbaren Welt, des Räumlich-Erfahrbaren mit topographischer Akzentuierung, wobei geographische Referenzräume besondere Berücksichtigung finden. Es handelt sich um Bezüge zu Räumen, Orten und Landschaften im Leben und Werk verschiedener SchriftstellerInnen. Die Sammelmonographie setzt sich darüber hinaus die literarische Wiederentdeckung Ostmitteleuropas zum Ziel. Ostmitteleuropa wird einer erneuten Lektüre unterzogen, wobei die Fragen, wie die einzelnen Autoren den Text des Raumes lesen und wie sie mit dem ostmitteleuropäischen Raum umgehen, eine zentrale Bedeutung erfahren. Es wird auch nach den Raumfunktionen in Texten gefragt. Die Perspektive des Raumes determiniert demzufolge die Herangehensweise und den Umgang mit literarischen Texten.
Monika Szczepaniak (red.), Jelinek po polsku. Tłumaczenia i inscenizacje
Bydgoszcz 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 190 s.
ISBN 978-83-7096-962-2
Tom Jelinek po polsku. Tłumaczenia i inscenizacje z udziałem tłumaczy i badaczy twórczości Elfriede Jelinek (literaturoznawców, kulturoznawców, językoznawców, translatologów i teatrologów) poświęcony jest „obecności” tekstów pisarki w Polsce. Autorzy artykułów podjęli refleksję podsumowującą polską recepcję twórczości Jelinek ze szczególnym uwzględnieniem problemów translacji oraz interpretacji tekstów noblistki w przekładzie na język polski. Analizy i interpretacje zawarte w niniejszym tomie koncentrują się wokół specyfiki języka Elfriede Jelinek i języka przekładów, trudności i pułapek translacyjnych, inscenizacji nowatorskich „powierzchni tekstowych” (Textflächen), które otwierają przed reżyserami niemal nieograniczone możliwości, a jednocześnie reprezentują określoną koncepcję teatru, problematyki recepcji i interpretacji powieści, dramatów i esejów w polskim kontekście kulturowym.
Magdalena Anna Długosz, Oskar Kokoschka – błędny rycerz. Figury wyobraźni młodego artysty, Lublin 2014, Wydawnictwo UMCS, s. 154, ISBN 978-83-7784-518-9
Studium wczesnej twórczości słynnego austriackiego ekspresjonisty Oskara Kokoschki. W centrum uwagi autorki znajduje się kilkuletni okres życia artysty pomiędzy 1912 a 1915 rokiem, który zdominowany został przez jego burzliwy i intensywny związek z jedną z najbardziej wyrazistych i wpływowych kobiet żyjących w Wiedniu na początku XX wieku – wdową po kompozytorze Gustawie Mahlerze – Almą Mahler.
Magdalena Długosz (Hg.), Vom „Troglodytenland“ ins Reich der Scheherazade. Archäologie, Kunst und Religion zwischen Okzident und Orient. Festschrift für Piotr O. Scholz zum 70. Geburtstag, Berlin 2014, Frank&Timme, s. 408, ISBN 978-3-7329-0102-9
Transdisziplinäre Forschung lebt vom „Blick über den Tellerrand“. So entsteht aus Artefakten und Überlieferungen zur Geschichte des Vorderen Orients ein vielfarbiges Gemälde, wenn Archäolog_innen, (Kunst-)Historiker_innen, Religionswissenschaftler_innen und andere Forscher_innen ihre Erkenntnisse – Mosaiksteinchen gleich – zusammenfügen. Das umfangreiche Spektrum der Themen und Disziplinen, die in diesem Band gesammelt worden sind, steht für die breitgefächerten Interessen des Jubilars, der die Notwendigkeit einer umfassenden Bildung im Rahmen der Kulturwissenschaften immer betont und gefördert hat.
Elżbieta Nowikiewicz (red.), Dydaktyka języków obcych a kompetencje ogólne
Neofilolog 40/1
Poznań / Bydgoszcz 2013, Polskie Towarzystwo Neofilologiczne, 156 s.
ISSN 1429-2173
W prezentowanym tomie publikowane są artykuły, zgłoszone na ogólnopolską konferencję Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego, która odbyła się we wrześniu 2012 w Bydgoszczy. Jest to kolejny tematyczny numer czasopisma, tym razem poświęcony kompetencjom ogólnym w szerokim rozumieniu. Autorami są pracownicy naukowo-dydaktyczni i dydaktyczni wyższych uczelni w kraju, którzy w swoich tekstach podejmują wybrane aspekty z zakresu kompetencji ogólnych w ujęciu i klasyfikacji ESKOJ w kształceniu filologów.
Magdalena Długosz, Piotr O. Scholz (red.), Sarmatismus versus Orientalismus in Mitteleuropa / Sarmatyzm versus orientalizm w Europie Środkowej. Akta międzynarodowej konferencji naukowej w Zamościu 9-12 grudnia 2010, Berlin 2013, Frank&Timme, s. 468, ISBN 978-3-86596-492-2
Dwujęzyczny tom będący pokłosiem międzynarodowej interdyscyplinarnej konferencji zorganizowanej przez Zakład Porównawczej Historii Sztuki UMCS w Lublinie we współpracy z Muzeum Zamojskim w Zamościu. Zbiera głosy polskich i zagranicznych, przede wszystkim niemieckich badaczek oraz badaczy w trwającej wciąż naukowej dyskusji o fenomenie sarmatyzmu (a także sarmackości), jego charakterystyce i recepcji oraz jego orientalnym – a także orientalistycznym – kontekście.
Dagmar von Hoff, Monika Szczepaniak, Lena Wetenkamp (red.), Poetiken des Auf- und Umbruchs
Frankfurt am Main / Berlin / Bern / Bruxelles / New York / Oxford / Wien 2013, Peter Lang, 138 s.
ISBN 978-3-631-63827-9
Der etymologische Bedeutungsgehalt der Worte Aufbruch und Umbruch ist nicht eindeutig und beinhaltet zum einen die kriegerischen Bedeutungen des Aufbruchs der Wunde und des Lagers. Zum anderen umfasst er aber auch positive Konnotationen wie den Aufbruch in eine neue Epoche und den Umbruch der Erde als Vorbereitung des Ackers auf neuen Ertrag. Die wissenschaftlichen Analysen nähern sich diesen Bedeutungen aus vielfältigen Perspektiven und zeigen, dass unterschiedliche Poeten des Auf- und Umbruchs diesen Zeitenwenden, Umbrüchen und Aufbruchsphänomenen in ihren Werken nachgehen. Die Namen der Schriftsteller reichen von Wolfram von Eschenbach, Georg Büchner, Anna Seghers, H. G. Adler, Yvan Goll, Wilhelm Furtwängler, Bertolt Brecht, Gertrud Kolmar, Elisabeth Langgässer, Paul Celan bis zu Andrzej Stasiuk.
Inge Stephan, Monika Szczepaniak (red.), Cold fronts. Kältewahrnehmungen in Literatur und Kultur vom 18. bis 20. Jahrhundert
Colloquia Germanica 43, t. 1/2 (2010)
Tübingen / Basel 2013, A. Francke Verlag, 145 s.
ISSN 0010-1338
In dem vorliegenden Band geht es um Irritationen der Wahrnehmungsweisen im Zusammenhang mit Kälteerfahrungen in Schnee und Eis. Er basiert auf Vorträgen, die auf der Tagung der German Studies Association (GSA) im September 2011 in Louisville gehalten wurden. Dort beschäftigten sich wohl nicht zufällig drei Sektionen unabhängig voneinander mit dem Kältethema. Der vorliegende Band versammelt ausgewählte Beiträge aus der zweiten und dritten Sektion, in denen historische Zugänge zum Thema in der Literatur dominierten, und wird ergänzt durch einige zusätzlich eingeworbene Texte.
Agnieszka Jezierska, Monika Szczepaniak (red.), Elfriede Jelinek: „Moja sztuka protestu”. Eseje i przemówienia
Warszawa 2012, W.A.B., 344 s.
ISBN 978-83-7747-652-9
„Moja sztuka protestu”... Efriede Jelinek to zbiór najróżniejszych tekstów, od artykułów i przemówień wygłaszanych na uroczystościach przyznania nagród literackich po felietony. Za rozmaitością formy idzie wielość tematów. Są tu rozważania o pisarzach, teatrze i sporcie, są też o myśli o milczeniu, słuchaniu czy komentarze o wydarzeniach, które wywołały w Austrii ogromne kontrowersje, jak choćby sprawa przez lata więzionej i gwałconej Elisabeth Fritzl. Cechą wspólną tych tekstów jest język o niesamowitej sile i intensywności oraz styl pełen gier słownych i intertekstualnych nawiązań, który stał się znakiem rozpoznawczym autorki.
W swoich esejach Jelinek krytykuje i oskarża, by napiętnować zjawiska takie jak rasizm i nietolerancja, „zbydlęciałe społeczeństwo” i „zapominalstwo” historyczne, szkicując przy tym gorzki obraz świata. Należy do tych autorów, którzy nie pozostawiają czytelników ani krytyków obojętnymi, wywołują skrajne emocje, od euforii po odrazę. Dzieje się tak, ponieważ Jelinek wybiera trudną drogę mówienia o sprawach, które większość wolałaby przemilczeć, a jej teksty są dla odbiorców ciągłym wyzwaniem.
Monika Szczepaniak, Militärische Männlichkeiten in Deutschland und Österreich im Umfeld des Großen Krieges. Konstruktionen und Dekonstruktionen
Würzburg 2011, Verlag Königshausen & Neumann, 274 s.
ISBN 978-3-8260-4607-0
Der Mann als das kämpfende Geschlecht, als Ritter/Krieger/Soldat ist ein Ideal, das das männliche Handlungsrepertoire in verschiedenen Epochen der Geschichte des Abendlandes nachhaltig prägte und die Attitüde der Wehrhaftigkeit als einen ausgesprochen männlichen Habitus begründete. Der Große Krieg – der erste industrialisierte Krieg in der Geschichte, in dem es zur Amalgamierung von Mensch und Maschine kommt, bringt verschiedene Konzepte der militärischen Männlichkeit hervor, die erst im historischen Kontext zu verstehen sind. Die vorliegende Studie bietet einen ersten Vergleich der deutschen und österreichischen militärischen Männlichkeit im Fokus der Männlichkeitsforschung. Im Rahmen der komparativen Vorgehensweise werden sowohl die komplexen – in jedem Kontext an nationale bzw. ethnische Diskurse und Traditionen anknüpfenden – Konstruktionsprozesse der militärischen Männlichkeiten als auch Versuche einer Dekonstruktion verfolgt. Gegenstand der umfassenden Analyse sind die verschiedenen Konfigurationen des männlich-militärischen Habitus in zahlreichen textuellen und visuellen künstlerischen Beiträgen aus Deutschland und Österreich im Umfeld des Großen Krieges.
Krzysztof Okoński, Dorota Pruss-Pławska (red.), Der polnische Blick auf die Berliner Mauer: Politik – Geschichte – Medien – Literatur, Bydgoszcz 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 296 s.
ISBN 978-83-7096-796-3
„Auf der Grundlage der reichen deutsch-polnischen Kontakte West- und Ostberlins konnten nach dem Fall der Mauer und der Vereinigung Deutschlands die neuen Kulturverbindungen zwischen Deutschland und Polen aufgebaut werden. Die Berliner deutsch-polnische Kulturgeschichte ist reich, doch viele ihrer Facetten sind heute leider vergessen. Daher freue ich mich ganz besonders über die Initiative von Krzysztof Okoński und Dorota Pruss-Pławska. Ihr Buch Der polnische Blick auf die Berliner Mauer versucht die reiche Kulturgeschichte der geteilten Spreemetropole nachzuzeichnen und an die Bedeutung des polnischen Faktors in Berlin in der Zeit des Kalten Krieges zu erinnern. Diesem interessanten Band wünsche ich zahlreiche Leser. Möge das vorliegende Buch auch viele Wissenschaftler zu weiteren Forschungsinitiativen anregen.” Ze wstępu Basila Kerskiego
Elżbieta Nowikiewicz (red.), Czytanie Bydgoszczy. Bromberg erlesen*
Bydgoszcz 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 271 s.
ISBN 978-83-7096-791-8
* publikacja dwujęzyczna
Książka jest opowieścią o zdarzeniach i sytuacjach, które z perspektywy całego wieku mogą okazać się interesujące dla kogoś, kto chciałby bliżej poznać realia pruskiej i niemieckiej przeszłości Bydgoszczy. Zaproponowany wybór niemieckojęzycznych utworów literackich, związanych tematycznie z tym miastem należy potraktować jako zaproszenie do podróży szlakiem bydgoskich motywów w literaturze. Podróż ta, po części sentymentalna, z elementami topografii miasta, może stać się źródłem niezwykłych przeżyć. Pojawi się tutaj kilkanaście tytułów, a wybrane poparte zostaną przedrukami obszernych fragmentów tekstów oryginalnych i ich tłumaczeń na język polski. Nie będą tu jednak ani wnikliwie opisywane i analizowane, ani interpretowane, gdyż łatwo byłoby o zafałszowanie charakteru zgromadzonego materiału, który powinien przede wszystkim informować oraz wyzwolić wyobraźnię odbiorcy. Dzisiejszy polskojęzyczny czytelnik poznaje na podstawie przedłożonego materiału historyczne uwarunkowania Bydgoszczy, widziane oczami jej dawnego obcojęzycznego mieszkańca.
Monika Szczepaniak (red.), Miłość we współczesnych tekstach kultury
Bydgoszcz 2010, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 256 s.
ISBN 978-83-7096-737-6
Inspirację do przygotowania tomu Miłość we współczesnych tekstach kultury, poświęconego fenomenowi wszechobecnemu w tradycji i w kulturze współczesnej, stanowiła diagnoza o konieczności mówienia o miłości w liczbie mnogiej, o różnych dyskursach miłosnych, które organizują praktyki społeczne i intymne w czasach obyczajowego anything goes. Przedstawiciele różnych nauk humanistycznych i społecznych próbują zgłębić istotę form reprezentacji miłości we współczesnych tekstach kultury popularnej i wysokiej na tle zmian społecznych i kulturowych prowadzących do wykreowania nowych form intymności. Przedmiotem analizy są „fragmenty dyskursów miłosnych” w europejskich literaturach współczesnych (polskiej, niemieckiej, austriackiej, angielskiej, włoskiej, hiszpańskiej, francuskiej), w kinie polskim i w popularnych serialach po roku 1989, w przestrzeni publiczno-medialnej, w sztuce wysokiej, w tekstach filozoficznych i teologicznych. Niniejszy tom pomyślany jest jako inspiracja do rozwoju interdyscyplinarnych love studies jako formy namysłu nad miejscem jednej z centralnych kategorii antropologicznych w kulturze współczesnej.
Monika Szczepaniak (red.), „Mówię i mówię”. Teatralne maski Elfriede Jelinek
Bydgoszcz 2008, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 207 s.
ISBN 978-83-7096-672-0
Oddawany w ręce czytelnika tom „Mówię i mówię”. Teatralne maski Elfriede Jelinek prezentuje szerokie spektrum różnych aspektów dramaturgii Elfriede Jelinek, autorki dotychczas nieobecnej na polskich scenach teatralnych, a także w polskim dyskursie naukowym. Polscy, niemieccy i austriaccy literaturoznawcy, kulturoznawcy oraz językoznawcy analizują dramaty czy raczej „teksty dla teatru” autorstwa Elfriede Jelinek, charakteryzują specyficzną strategię literacką pisarki, dyskutują o dylematach reżyserów związanych z inscenizacją jej sztuk, o problematyce recepcji oraz o trudnościach translacyjnych. Zebrane w niniejszym tomie artykuły pokazują, że radykalna rebelia przeciw tradycyjnemu teatrowi może uwalniać produktywny potencjał, który w przypadku Jelinek w oryginalny sposób wykorzystywany jest przez inscenizatorów.
Monika Szczepaniak, Männer in Blau. Blaubart-Bilder in der deutschsprachigen Literatur
Köln / Weimar / Wien 2005, Boehlau, 325 s.
ISBN 3-412-15605-1
Die Blaubart-Texte gehören zu den Geschlechter-Mythen der Moderne, in denen Gewalt, Tod und Geschlecht eine gleichermaßen spektakuläre wie mysteriöse Verbindung eingehen. Das vorliegende Buch ist die erste umfangreiche Darstellung der Blaubart-Bilder in der deutschsprachigen Literatur und stellt den ‚Frauenvernichter’ und ‚Serienmörder’ Blaubart aus der Perspektive der neueren Geschlechterforschung als Repräsentanten einer ‚Maskulinität in der Krise’ dar. Die Analyse verbindet in interdisziplinärer Weise verschiedene Diskurse, um Blaubarts Habitus der Frauenverführung, Frauenprüfung und Frauentötung zu entschlüsseln und über die Möglichkeiten der Befreiung aus dem Teufelskreis von Verführung und Gewalt zu reflektieren. Auf der Grundlage eines umfangreichen literarischen Textkorpus von 1771 bis in die Gegenwart mit Beispielen von Ludwig Tieck, der Brüder Grimm, Herbert Eulenberg oder Georg Trakl wird der Versuch unternommen, Blaubarts Geheimnis zu ergründen.
Marek Cieszkowski, Monika Szczepaniak (red.), Texte im Wandel der Zeit. Beiträge zur modernen Textwissenschaft
Frankfurt am Main / Berlin / Bern / Bruxelles / New York / Oxford / Wien 2003, Peter Lang, 238 s.
ISBN 3-631-51800-5
In diesem Sammelband werden diverse Textphänomene aus der Sicht einer multidisziplinär ausgerichteten Textwissenschaft untersucht. Die Beiträge dokumentieren sowohl die wissenschaftshistorische als auch die aktuelle Diskussion über Grenzen und Perspektiven der Textforschung. Den Autoren ging es darum, das Schillernde am Textphänomen ins Auge zu fassen, Gestaltungsspielräume für einzelne Textsorten zu fixieren, die Machart der Texte und die Untiefen der Texturen zu veranschaulichen sowie eigenartige Wirkungspotenzen des Textes zu begründen.
Monika Szczepaniak, Dekonstruktion des Mythos in ausgewählten Prosawerken von Elfriede Jelinek
Frankfurt am Main / Berlin / Bern / Bruxelles / New York / Oxford / Wien 1998, Peter Lang, 225 s.
ISBN 3-631-518000-5
Die Autorin analysiert den demythologisierenden Gestus Elfriede Jelineks, der darauf hinausläuft, die „Unschuld der Dinge” in Frage zu stellen und den von literarischen, medialen, philosophischen und gesellschaftlichen Diskursen konstruierten Mythen die ihnen „gestohlene” Geschichte zurückzugeben. Nach der Präsentation einiger Mythostheorien, unter denen der semiologischen Theorie von Roland Barthes eine besondere Bedeutung zukommt, erfolgt die Analyse von ausgewählten Prosatexten Jelineks. Es wurden acht Mythen bzw. mythische Komplexe herausgearbeitet: Familie, Frau, Mann, Liebe, Sex, Natur, Heimat und Musik. In Jelineks Optik erscheinen die im kollektiven Bewusstsein präsenten, mythisch geprägten Vorstellungen als Konstrukte politisch-ideologischen Charakters, hinter denen Macht, Gewinnsucht und Gewalt stecken. Im Laufe der Analyse wird stets auf die bei Jelinek mit der Bekämpfung der Mythologeme einhergehende Sprachkritik hingewiesen.
Monika Szczepaniak (red.), Z literatury niemieckojęzycznej. Teksty – Objaśnienia leksykalne – Propozycje interpretacji. Heinrich von Kleist: „Michael Kohlhaas”; „Die Marquise von O...”
Rzeszów 1998, FOSZE, 177 s.
ISBN 83-87602-27-2
Seria Z literatury niemieckojęzycznej przeznaczona jest dla osób interesujących się językiem niemieckim i literaturą krajów niemieckojęzycznych. Skorzystają z niej zarówno studenci filologii germańskiej, którzy znajdą tu sztandarowe pozycje z kanonu lektur, jak i inni czytelnicy pragnący pogłębić znajomość języka niemieckiego oraz zapoznać się z dziełami wybitnych pisarzy niemieckojęzycznych.
